Hiện nay, vận tải đường bộ được ví như “mạch máu” của nền kinh tế, xã hội Việt Nam, góp phần quan trọng đến sự phát triển bền vững của mỗi cá nhân, công ty, doanh nghiệp trên cả nước. Tuy nhiên, song song với đó, tình hình giao thông đường bộ hiện tại đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, bao gồm sự gia tăng của nhu cầu vận chuyển cùng với số lượng phương tiện tham gia giao thông, khiến hệ tình trạng quá tải, kẹt xe diễn ra liên tục. Chưa kể đến khí thải từ quá trình lưu thông đường bộ còn ảnh hưởng xấu đến môi trường sống hiện nay. Và để cung cấp cái nhìn rõ hơn về thực trạng cùng thách thức và cơ hội phát triển trong tương lai của vận tải đường bộ Việt Nam, hãy theo dõi ngay bài viết dưới đây của Vận Tải Lefo.
Tổng quan vận tải đường bộ tại Việt Nam
Vận tải đường bộ tại Việt Nam hiện nay có vai trò quan trọng đối với quá trình phát triển kinh tế xã hội nước nhà. Ngược về lịch sử, vận tải đường bộ xuất hiện khi loài người bắt đầu biết sử dụng xe ngựa từ khoảng năm 3500 TCN để vận chuyển hàng hóa. Tại Việt Nam, bước ngoặt quan trọng đến vào ngày 28/8/1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh ký quyết định thành lập Bộ Giao thông Công chính (nay là Bộ Giao Thông Vận Tải), chính thức khai sinh ngành giao thông vận tải trong nước.
Thời điểm hiện tại, đường bộ ở Việt Nam là phương thức vận tải chính, chiếm khoảng 77% tổng lượng hàng hóa di chuyển nội địa (theo TRANG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ Sở Giao thông Vận tải Thanh Hóa trong bài viết “Trọng trách lớn của vận tải đường bộ”).
Với lợi thế nổi bật về tính linh hoạt, phương thức vận tải này cho phép vận chuyển hàng trực tiếp từ điểm sản xuất đến tay người tiêu dùng, giúp tối ưu hóa chi phí và thời gian cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, hệ thống xe vận tải đường bộ đa dạng với nhiều chủng loại và tải trọng, đặc biệt hiệu quả cho các lô hàng vừa và nhỏ, các quãng đường gần, và có khả năng tiếp cận vùng sâu, vùng xa mà các phương thức vận tải khác khó đảm nhiệm.
Nhà nước cũng đã thực hiện nhiều chính sách và dự án đầu tư để mở rộng và nâng cấp mạng lưới hạ tầng giao thông đường bộ. Tiêu biểu là Bộ Giao thông Vận tải đặt mục tiêu hoàn thành 3.000 km cao tốc vào năm 2025. Từ đó, hàng ngàn km đường quốc lộ, cao tốc đã và đang được xây dựng, mở rộng, đáp ứng nhu cầu vận chuyển hàng hóa ngày càng tăng tại Việt Nam. Điều này giúp nâng cao năng lực kết nối vùng miền và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương. Ngoài ra, vận tải đường bộ còn có chi phí thấp hơn so với vận tải hàng không hoặc đường thủy. Do đó, đây vẫn là lựa chọn hàng đầu của các công ty, doanh nghiệp muốn tối ưu hóa chi phí, ngân sách hoạt động kinh doanh.
Thực trạng vận tải đường bộ tại Việt Nam hiện nay
Hiện nay, thực trạng vận tải đường bộ Việt Nam đã xây dựng mạng lưới giao thông tương đối đồng đều trên khắp cả nước, với 170 quốc lộ lớn nhỏ có tổng chiều dài 25,551 km. Mạng lưới quốc lộ bao gồm các trục dọc, trục ngang và các tuyến đường vành đai, hướng tâm, hỗ trợ kết nối liên vùng và giao thông quốc gia. Qua đó, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động vận tải đường bộ trên cả nước, đặc biệt là vận chuyển hàng hóa đường dài, Bắc Nam hoặc liên tỉnh.
Theo Báo cáo tóm tắt Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 – 2030, trong thời gian qua, hạ tầng đường bộ Việt Nam đã có những tiến bộ đáng kể, với nhiều công trình giao thông quan trọng được đầu tư và đưa vào khai thác. Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên đã được mở rộng, cùng với việc đưa vào sử dụng 1.163 km đường cao tốc. Các tuyến cao tốc mới đã hình thành nhiều trục giao thông quan trọng, bao gồm các tuyến hướng tâm thủ đô, thúc đẩy vận chuyển hàng hóa từ Hà Nội đến các tỉnh trọng điểm như:
- Hà Nội – Thái Nguyên.
- Hà Nội – Bắc Giang.
- Pháp Vân – Cầu Giẽ.
- Nội Bài – Lào Cai.
Các tuyến nối từ TP. Hồ Chí Minh như: TP. Hồ Chí Minh – Long Thành – Dầu Giây, giúp thúc đẩy hoạt động vận tải hàng hóa đến tỉnh, thành miền Nam. Các cao tốc kết nối liên vùng như: Đà Nẵng – Quảng Ngãi, Hà Nội – Hải Phòng,… tạo điều kiện thuận lợi để vận tải hàng hóa Bắc Nam, đặc biệt là miền Trung – Tây Nguyên và miền Bắc. Và các tuyến kết nối cảng biển lớn như: Hạ Long – cầu Bạch Đằng, Tân Vũ – Lạch Huyện,… cũng đã đi vào hoạt động.
Ngoài ra, Nhà nước cũng chú trọng phát triển giao thông đường bộ hiện đại, tăng tính kết nối mọi vùng miền trên tổ quốc, theo Bộ GTVT, hệ thống đường bộ hiện bao phủ khắp lãnh thổ và là trục chính kết nối mạng lưới giữa các vùng, miền, các cảng hàng không, cảng biển, cửa khẩu và các đầu mối giao thông quan trọng. Tính đến năm 2019, hệ thống đường bộ Việt Nam có tổng chiều dài 570.448km, trong đó quốc lộ khoảng 24.136km, đường cao tốc 816km, đường tỉnh 25.741km, đường huyện 58.347km, đường đô thị 26.953km, đường xã 144.670km, đường thôn xóm 181.188km và đường nội đồng 108.597km.
Những thách thức của vận tải đường bộ Việt Nam
Mặc dù đã có nhiều sự đầu tư, nhưng trong thời điểm hiện nay, vận tải ở Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức liên quan đến sự gia tăng nhanh chóng của phương tiện giao thông cá nhân và hạ tầng chưa đáp ứng đủ nhu cầu, đặc biệt là tại các tỉnh, thành phố lớn. Tiêu biểu là mỗi ngày, Hà Nội tăng thêm 1.100 phương tiện cá nhân các loại, khiến tình trạng ùn tắc giao thông trở nên nghiêm trọng, đặc biệt tại các khu vực nội đô và các tuyến vành đai.
Về hạ tầng cầu đường, mặc dù đã được cải thiện, nhưng vẫn còn tình trạng thiếu hụt về tiêu chuẩn, đặc biệt tại các khu vực xa trung tâm. Bên cạnh đó, tình trạng thiếu bến xe tải và trung tâm phân phối hàng hóa vẫn là thách thức lớn. Các bến xe tải tập trung chủ yếu tại các thành phố lớn, nhưng lại chưa đạt tiêu chuẩn về quản lý và vận hành. Giá cước vận tải cũng bị đẩy lên do sự phát triển dày đặc của các dự án BOT, với nhiều trạm thu phí đã ảnh hưởng đến chi phí vận chuyển đường bộ.
An toàn giao thông cũng là vấn đề lớn, với số vụ tai nạn cao do mật độ phương tiện dày đặc và ý thức an toàn của người tham gia còn hạn chế. Chỉ tính riêng hai tháng đầu năm 2024, 4.855 vụ tai nạn giao thông xảy ra trên phạm vi cả nước, gây thiệt hại to lớn về người và tài sản.
Ngoài ra, ô nhiễm môi trường từ các phương tiện vận tải lưu thông trên đường bộ sử dụng xăng dầu ngày càng trầm trọng, lượng lớn khí CO2 và bụi mịn được thải ra chưa có giải pháp triệt để, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.
Cơ hội và triển vọng phát triển vận tải đường bộ trong tương lai
Trong tương lai, Đột phá hạ tầng giao thông là ưu tiên hàng đầu của Chính phủ, từ đó tạo cơ hội phát triển mạnh mẽ với sự đầu tư về cơ sở hạ tầng, kết hợp ứng dụng công nghệ và các chính sách hỗ trợ. Trong đó, Chính phủ đã xác định ưu tiên xây dựng nhiều tuyến cao tốc quan trọng để giảm tải và kết nối tốt hơn giữa các khu vực, như cao tốc Bắc-Nam và các tuyến vành đai tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.
Theo Báo Điện tử Chính phủ trong bài viết: “Phát huy tinh thần trách nhiệm cao nhất, đẩy nhanh tiến độ các công trình hạ tầng giao thông”, việc phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại là một trong ba khâu đột phá chiến lược. Xác định mục tiêu cả nước đến năm 2025, Việt Nam có khoảng 3.000 km đường bộ cao tốc, và đến năm 2030 có khoảng 5.000km đường bộ cao tốc. Qua đó, tạo cơ hội, không gian phát triển mới, là động lực thúc đẩy các hoạt động giao thương vận tải, kinh tế – xã hội của Việt Nam trong tương lai.
Chính phủ cũng khuyến khích các công ty vận tải sử dụng xe điện và các phương tiện thân thiện với môi trường để giảm ô nhiễm không khí và hướng đến phát triển bền vững. Những chính sách và kế hoạch này không chỉ góp phần hiện đại hóa hạ tầng đường bộ mà còn hỗ trợ mục tiêu phát triển kinh tế vùng và giảm tác động tiêu cực đến môi trường.
Ngoài ra, để tiến đến vận tải xanh, giảm phát thải ra môi trường, nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam cũng bắt đầu áp dụng những công nghệ, xu hướng mới, trong đó tiêu biểu là:
- Xe vận tải chạy bằng nhiên liệu thay thế (AFV), xe điện, xe hybrid.
- Sử dụng xe tự động hóa.
- Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quản lý hệ thống Logistic, vận tải hàng hóa, đặc biệt là vận chuyển hàng thương mại điện tử, kinh doanh online.
Hy vọng rằng bài viết trên của Vận Tải Lefo đã cung cấp đầy đủ thông tin giúp hiểu rõ hơn về thực trạng, thách thức và cơ hội của vận tải đường bộ ở nước ta. Tuy nhiên, để thực hiện những thay đổi lớn, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa người dân và chính phủ. Trong đó, vấn đề an toàn giao thông, quản lý đô thị, tình trạng ùn tắc và bảo vệ môi trường vẫn là những thách thức cần được ưu tiên khắc phục.
